Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), bireylerin olumsuz düşünce ve davranış kalıplarını fark etmelerini, bu kalıpların yarattığı olumsuz duyguları anlamalarını ve değiştirmelerini sağlayan, bilimsel temelli bir terapi yöntemidir. Bu terapi yöntemi; bireylere düşünce yapılarındaki çarpıklıkları tanıma, sorgulama ve daha sağlıklı düşünme biçimlerini öğrenme konusunda rehberlik eder.
Bilişsel Davranışçı Terapi Nedir?
Bilişsel Davranışçı Terapi, insanların duygu ve davranışları, olayları nasıl yorumladıkları üzerine temellendirilmiş bir terapi modelidir. İnsanların neler hissettiğini belirleyen şey, olayın kendisi değil, o olaya ilişkin kişinin kendi zihninde verdiği anlamlardır. Olayın kendisi duyguları belirlemez; duygusal tepkileri belirleyen şey, olayla ilgili yorumlardır.
İzmir Bilişsel Davranışçı Terapi, insan davranışlarını ve duygusal süreçlerini, bilişler ve öğrenme temelinde açıklamayı ve sorun olanları değiştirmeyi amaçlar. Bilişsel modele göre çocukluk çağındaki deneyimler, öğrenme yoluyla bazı temel düşünce, kalıplaşmış tutumlar ve inançların oluşmasına neden olurlar.
Bu düşünce ve inançlar ‘şema’ olarak adlandırılır. Çocukluktan başlayarak, insanların kendileriyle, yaşadıkları dünyayla ve diğer insanlarla olan ilk deneyimleriyle biçimlenen sorgulanmamış algılar ve fikirlerden oluşmaktadır.
Günlük hayatta insan öncelikle çevresindeki olayları, durumları ve kişileri algılar. Sonrasında bunlara bir anlam atfeder ve yorumlar yapar. Bu anlık verilen anlamlar, değerlendirmeler ve yorumlar kendiliğinden ortaya çıkarlar ve otomatik düşünce olarak adlandırılırlar. Bu tür anlık otomatik düşünceler daha kalıcı bilişsel yapılar olan tutumlar ve temel inançlar tarafından biçimlendirilirler.
Ruhsal hastalıklar, bu anlamlandırmalara, yorumlamalara bağlı olarak bilgi işleme sürecindeki yanlılıkların ya da gerçekliğin bazı yanlarının değerlendirilmemesi sonucunda ortaya çıkabilir.
Bilişsel Davranışçı Terapinin Temelleri
Bilişsel Davranışçı Terapi'nin (BDT) temelleri, bireyin düşünceleri, duyguları ve davranışları arasındaki güçlü bağlantıya dayanır. Bu terapi yaklaşımında, kişinin olaylar karşısında geliştirdiği düşüncelerin, duygusal durumunu ve davranış biçimini doğrudan etkilediği kabul edilir. Bu modelde, olumsuz düşünceler ve yanlış inançlar, negatif duygulara ve zararlı davranışlara yol açar. Dolayısıyla, bu çarpık düşünceleri değiştirmek, bireyin daha sağlıklı duygular ve davranışlar geliştirmesine yardımcı olur. BDT, kişinin bilinçli kontrolü dışında gelişen, anlık ve otomatik olarak ortaya çıkan düşünceleri incelemeyi hedefler. Terapide, işlevsiz inançlar sorgulanarak daha sağlıklı ve gerçekçi düşünceler oluşturulmaya çalışılır.
Bilişsel Davranışçı Terapi Nasıl Uygulanır?
Bilişsel Davranışçı Terapide ilk olarak terapist ve danışan birlikte, bireyin yaşamında zorluk yaratan olumsuz düşünce ve davranış kalıplarını tanımlar. Bu süreçte otomatik düşünceler, işlevsiz inançlar ve negatif tepkiler belirlenir. Terapist, danışanın düşüncelerinin doğruluğunu sorgulamasına, daha gerçekçi ve yapıcı düşünceler geliştirmesine yardımcı olur. Ayrıca, terapi süresince belirli ev ödevleri ve beceri geliştirme çalışmalarıyla terapi dışındaki zamanda da gelişim desteklenir.
Tedavide danışanla terapist bir işbirliği içinde danışanın sorunlarını belirlemeye, anlamaya; sorunun danışanın düşünce, duygu ve davranışlarını ve günlük yaşamdaki işlevselliğini nasıl etkilediğini belirlemeye çalışırlar. Kişinin hastalığı nedeniyle yapamadığı bazı aktiviteler tedavi hedefleri olarak belirlenir ve tedavi sonunda yaşam kalitesinin arttırılması amaçlanır.
Terapinin ne kadar süreceğini terapistle danışan birlikte belirler. Genellikle 8-16 seans arasında değişimler ortaya çıkmakta ve terapi yeterli olabilmektedir. Kişiye özgü olarak terapi sürecinde ilaç tedavisi de yer alabilmektedir.
Bilişsel Davranışçı Terapinin Etkili Olduğu Bazı Psikiyatrik Bozukluklar
Bilişsel davranışçı terapinin birçok psikolojik bozukluk üzerinde etkili olduğu bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Aşağıdaki birçok psikolojik sorun için bireylere sağlıklı ve olumlu düşünce yapıları kazandırılarak, denge sağlamak amaçlanır.
- Anksiyete bozuklukları
- Panik bozukluk
- Yaygın anksiyete bozukluğu
- Obsesif kompulsif bozukluk (OKB)
- Depresyon
- Sosyal fobi, Özgül fobiler
- Yeme Bozuklukları
- Alkol ve madde kötüye kullanımı
Ayrıca şizofreni, bipolar bozukluk, öfke kontrolü ve kişilik bozukluklarında tedaviye katkı sağladığı yapılan araştırmalarla gösterilmiştir.
